Ewa Skiba
Diagnoza szkolna.
Bieżąca praca z uczniem jako podstawowa forma pomocy psychologiczno – pedagogicznej.
Na konieczność prowadzenia diagnozy szkolnej wskazuje bezpośrednio Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 09 sierpnia 2017r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (tj. Dz.U. z 2020r. poz. 1280):
- 20. 1. Do zadań nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów w przedszkolu, szkole i placówce należy w szczególności:
1) rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów;
2) określanie mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów;
3) rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie uczniów i ich uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki;
4) podejmowanie działań sprzyjających rozwojowi kompetencji oraz potencjału uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się i poprawy ich funkcjonowania;
5) współpraca z poradnią w procesie diagnostycznym i postdiagnostycznym, w szczególności w zakresie oceny funkcjonowania uczniów, barier i ograniczeń w środowisku utrudniających funkcjonowanie uczniów i ich uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki oraz efektów działań podejmowanych w celu poprawy funkcjonowania ucznia oraz planowania dalszych działań.
- Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści w przedszkolu, szkole i placówce prowadzą w szczególności:
1) w przedszkolu – obserwację pedagogiczną mającą na celu wczesne rozpoznanie u dziecka dysharmonii rozwojowych i podjęcie wczesnej interwencji, a w przypadku dzieci realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne – obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna);
2) w szkole:
- a) obserwację pedagogiczną w trakcie bieżącej pracy z uczniami mającą na celu rozpoznanie u uczniów:
– trudności w uczeniu się, w tym w przypadku uczniów klas I-III szkoły podstawowej deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych oraz ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się, a także potencjału ucznia i jego zainteresowań,
– szczególnych uzdolnień,
- b) wspomaganie uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu w trakcie bieżącej pracy z uczniami.
Na odstawie diagnozy szkolnej mamy obowiązek udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej w bieżącej pracy z uczniem:
- 20.3. W przypadku stwierdzenia, że uczeń ze względu na potrzeby rozwojowe lub edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej lub specjalista niezwłocznie udzielają uczniowi tej pomocy w trakcie bieżącej pracy z uczniem i informują o tym:
1) w przypadku szkoły i placówki, w której funkcjonuje szkoła – wychowawcę klasy;
2) w przypadku przedszkola i placówki, w której nie funkcjonuje szkoła – dyrektora przedszkola lub placówki.
Diagnoza pedagogiczna/nauczycielska – jak się do tego zabrać…
Przeprowadza ją nauczyciel uczący, specjalista lub inny nauczyciel pracujący z uczniem, który zauważy:
– trudności wymagające organizacji wsparcia dla ucznia.
lub
– szczególne uzdolnienia ucznia.
Przygotowując diagnozę i Plan działań wspierających warto zadać sobie pytania:
- Co cię niepokoi? (odpowiedz jak najbardziej konkretnie)
- Jak myślisz jakie mogą być prawdopodobne przyczyny tych niepowodzeń? (warto o tym porozmawiać z uczniem, rodzicem, nie wszystko można opisać, lepiej po rozmowie użyć sformułowań ogólnych, stwierdzających fakty – nie wyrażamy sądów o uczniów – np. jest leniwy, nie chce mu się itp.)
- Co chcesz zmienić? Jak chcesz żeby było? (czyli określamy cele pracy z uczniem, też jak najbardziej konkretnie i realistycznie, może być ich kilka, max 4-5)
- Jakie działania już podejmowałeś, jakie były ich efekty (co zadziałało, a co nie)?
Jakie zauważasz przeszkody w osiągnięciu założonych celów? Jak chcesz je pokonać? (konkretnie)
- Co jeszcze możesz zmienić w swojej pracy z uczniem? Jakie pomysły ma uczeń na swoją pracę? Jakie są jego oczekiwania?
- Od kogo możesz uzyskać pomoc? Jaką?
Diagnoza pedagogiczna i pan działań wspierających – przykładowy schemat dokumentu
(w przypadku, gdy nie mamy opinii poradni)
Ucznia: …………….………………………. Klasa: …… Rok szkolny ……….
Zauważone trudności i prawdopodobne przyczyny niepowodzeń: …………
lub
Uzdolnienia, kierunek możliwego wsparcia rozwoju ucznia i zauważone trudności
(tu je opisujemy – opis faktów a nie interpretacja i sądy)
jeśli można, podajemy możliwe przyczyny (tylko nie, ze uczeń jest leniwy, nie chce itp.!!!)
Plan działań wspierających /pokonywanie trudności / rozwój uzdolnień
Cele: ……( dotyczące wsparcia ucznia w pokonywaniu zauważonych trudności lub rozwijania uzdolnień)……
Zaplanowane działania wspierające ucznia w pokonywaniu trudności realizowane w szkole:
– jak będzie wyglądała praca na lekcjach
– czy proponujemy dodatkowe zajęcia, jakie?
– z jakich przedmiotów będą dostosowania? w jakim zakresie?
Uwaga: jeśli nie proponujemy żadnych zajęć dodatkowych, to ten dokument. Jeśli będą jakiekolwiek zajęcia (np. dydaktyczno– wyrównawcze, terapia pedagogiczna) lub spotkania wspierające np. z psychologiem, pedagogiem planujemy formy pomocy psychologiczno – pedagogicznej (forma przyjęta w szkole)
Współpraca z rodzicami: Np.: omawianie trudności w pracy własnej w domu, systematyczne spotkania w celu omówienia postępów raz na … itp.,
Ew. wskazanie do zgłoszenia się do poradni, na badania specjalistyczne itp
Monitorowanie i ocena efektywności:
(monitorowanie postępów – w jaki sposób, kto?, komu wyniki?)
Ocena efektywności kto, kiedy?
Data, podpis nauczyciela: ………………. Podpis rodzica: …………………………
Zazwyczaj dla ucznia objętego pomocą psychologiczno – pedagogiczną nauczyciele uczący przygotowują też indywidualne dostosowania.
Dostosowania
Przygotowuje w zależności od stwierdzonych potrzeb:
- nauczyciel przedmiotu – w zakresie pracy i oceniania na przedmiocie
- wychowawca w porozumieniu z nauczycielami uczącymi (w tym świetlicą, specjalistami) – w zakresie pracy wychowawczo – profilaktycznej
Schemat dostosowania:
Uczeń: ….. Dostosowanie na lekcjach ………………….. .
Na podstawie: opinii Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej nr … z dnia …….
diagnozy szkolnej w zakresie ……………………… z dnia ……………
Zakres dostosowania:
- Warunki procesu edukacyjnego: Tempo pracy, wydłużenie czasu, komunikacja, wzmocnienia pozytywne, podejście do ucznia itp. (wskazane w opinii lub wynikające z diagnozy)
- Organizacja nauczania: gdzie siedzi, ograniczenie bodźców, pomoc w opanowaniu materiału n. dzielenie na części, łatwiejsze treści itp.
Jeśli jest taka potrzeba również wskazanie do uczestnictwa np. w zajęciach wspierających, konsultacjach)
- Warunki i kryteria oceniania: Zgodnie z PSO, ale mniejsze partie materiału do zaliczenia, formy uzyskiwania ocen, zasady zaliczania błędów, dłuższe oczekiwanie na odpowiedź, itp.,
- Współpraca z rodzicami: jak uczeń ma pracować w domu, czy są wskazania do dodatkowych badań w poradni, diagnoz itp., sposób i częstotliwość przekazywania informacji
Data sporządzenia: ………… podpis nauczyciela: …………… Podpis rodzica: ………….….
Jeśli niezbędny jest udział ucznia w zajęciach dydaktyczno – wyrównawczych lub specjalistycznych:
– diagnozę może zrobić tylko ten specjalista (np. logopeda) i zaplanować pomoc zgodnie z procedurami obowiązującymi w szkole – po uzyskaniu akceptacji dyrektora dot. wymiaru godzin
– diagnozę może zrobić kilka osób (wychowawca, specjaliści) i na jej podstawie planowana jest kompleksowa pomoc dla ucznia.
Jeśli stwierdzamy, że uczeń powinien mieć pogłębioną diagnozę Poradni, informujemy o tym rodziców i piszemy to w naszej diagnozie. Do czasu uzyskania opinii poradni organizujemy pomoc w bieżącej pracy z uczniem.
- 20. 4. Wychowawca klasy lub dyrektor przedszkola lub placówki, o których mowa w ust. 3, informuje innych nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych lub specjalistów o potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w trakcie ich bieżącej pracy z uczniem, jeżeli stwierdzi taką potrzebę, oraz we współpracy z nauczycielami, wychowawcami grup wychowawczych lub specjalistami planuje i koordynuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną w ramach zintegrowanych działań nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów oraz bieżącej pracy z uczniem.
- 20. 13. Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, może wyznaczyć inną niż wymieniona w ust. 4 osobę, której zadaniem będzie planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom w przedszkolu, szkole lub placówce.
(jeśli dyrektor nie wyznaczy kogo innego zgodnie z ust. 13, to wychowawca jest koordynatorem pomocy pp dla uczniów swojej klasy wychowawczej)
- W przypadku stwierdzenia przez wychowawcę klasy lub dyrektora przedszkola lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, że konieczne jest objęcie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w formach, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 1-3, ust. 2 pkt 1-7, ust. 3 pkt 1-4 oraz ust. 4 pkt 1, dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, ustala formy udzielania tej pomocy, okres ich udzielania oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy będą realizowane. Przy ustalaniu wymiaru poszczególnych form udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej uwzględnia się wymiar godzin ustalony dla poszczególnych form udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, o którym mowa w ust. 6.
(zajęcia ze specjalistami, dydaktyczno – wyrównawcze) – forma „ustalenia przez dyrektora”
- Wymiar godzin poszczególnych form udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 1-3, ust. 2 pkt 1-7, ust. 3 pkt 1-4 oraz ust. 4 pkt 1, ustala dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, biorąc pod uwagę określoną w arkuszu organizacji przedszkola, szkoły lub placówki odpowiednio liczbę godzin zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz innych zajęć wspomagających proces kształcenia lub liczbę godzin zajęć prowadzonych przez nauczycieli i wychowawców grup wychowawczych.
- Wychowawca klasy lub dyrektor przedszkola lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7 ustawy, oraz nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych lub specjaliści, planując udzielanie uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, współpracują z rodzicami ucznia albo pełnoletnim uczniem oraz, w zależności od potrzeb, z innymi podmiotami, o których mowa w § 5.
(pisemna zgoda rodziców na realizację zaproponowanych form pomocy)
- W przypadku uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści udzielający uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej wspierają nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych w dostosowaniu sposobów i metod pracy do możliwości psychofizycznych ucznia.
Schemat postępowania przy organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej:
Wybrane akty prawne
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 373 ze zm.).
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 09 sierpnia 2017r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (tj. Dz.U. z 2020r. poz. 1280).